Alert op adoptie in diagnostiek en behandeling van kinderen en jeugdigen  (B2558)

In Nederland wonen anno 2025 naar schatting 8.000 tot 10.000 geadopteerde minderjarigen. Een heel groot deel (de laatste jaren meer dan 90%) van hen is voorafgaand aan de adoptie geïdentificeerd als kind met speciale opvoedingsvragen, 'special needs’. Dit omvat onder meer ontwikkelingsproblemen, medische aandoeningen of vroege traumatisering en vraagt vaak extra opvoederskapitaal. Hoewel adoptie juridisch vaak als afronding wordt beschouwd, blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat het psychologisch een levenslang proces is – met vaak blijvende impact op ontwikkeling, gehechtheid en sociaal-emotioneel functioneren.
 
Tegen deze achtergrond heeft de Nederlandse overheid in 2022 besloten om interlandelijke adoptie stapsgewijs af te bouwen, met een volledige beëindiging van nieuwe procedures voorzien rond 2030. Dit besluit weerspiegelt een veranderde maatschappelijke visie op adoptie als kinderbeschermingsmaatregel, mede ingegeven door signalen over schendingen van kinderrechten, het belang van herkomst en de structurele inzet op alternatieve gezinsvormen in het land van herkomst. Tegelijkertijd blijft er een grote groep reeds geadopteerde kinderen en jongeren met een blijvende zorg- en ondersteuningsbehoefte, zowel in opvoeding als geestelijke gezondheidszorg.
 
Geadopteerde kinderen hebben vaak te maken gehad met adverse childhood experiences (ACE’s) voorafgaand aan adoptie, waaronder verlating, mishandeling, institutionele zorg en verwaarlozing. Uit onderzoek, zoals het Bucharest Early Intervention Project, blijkt dat langdurige blootstelling aan psychosociale deprivatie in instellingen samengaat met ernstige gevolgen op de lange termijn: verstoorde cognitieve ontwikkeling, verhoogde psychopathologie en beperkte sociale functies. Deze negatieve ontwikkelingsuitkomsten worden verklaard vanuit het idee van "biologische inbedding van tegenspoed", waarbij vroege ervaringen blijvende veranderingen veroorzaken in de ontwikkeling van hersenen en gedrag (Nelson et al., 2020).
 
In de jeugd-GGz en jeugdzorg worden afstand-en adoptiehulpvragen vaak benaderd vanuit gangbare DSM-5-TR classificaties zoalsgehechtheid sstoornissen, ADHD, ODD, leerproblemen of depressieve stoornissen. Hoewel deze classificaties soms passend zijn, dekken zij niet altijd de complexiteit van adoptie-ervaringen. Thema’s als verlies, afwijzing, rouw, schuld, schaamte, identiteit, loyaliteit, cultuur, discriminatie en het gevoel ergens bij te mogen horen vragen om een adoptie-alerte, contextuele en ontwikkelingsgerichte benadering.

Aan de hand van de Developmental Trauma Disorder (DTD) en het Neurosequentieel Model van Therapeutics (NMT) worden afstand-en adoptiehulpvragen belicht. DTD, ontwikkeld door Bessel van der Kolk, benadrukt de effecten van vroegkinderlijke traumatisering op emotieregulatie, gehechtheid en zelfbeeld. Hoewel niet opgenomen in de DSM-5-TR, sluit DTD aan bij complexe hulpvragen van geadopteerden. Het NMT-model van Bruce Perry helpt om interventies af te stemmen op het ontwikkelingsniveau en de neuro-sequentiële ontwikkeling van het kind. Daarmee biedt het een diagnostische lens voor casuïstiek en helpt het bij behandelplanning.
 
Een adoptie-alerte benadering betekent dat afstand en adoptie structureel worden meegenomen in diagnostiek en behandelplanning. Deelnemers krijgen handvatten om symptomen te onderscheiden van adaptaties op trauma en verlies, en om passende, systemisch ingebedde interventies te kiezen en zien hoe deze zich verhouden tot de DSM-5TR. Theorie en praktijk worden met elkaar verbonden via casuïstiek, beeldmateriaal en oefeningen.